حوزه علمیه اصفهان (اخلاق)حوزه علمیه اصفهان، مجموعه‌ای از مدارس، عالمان و طلاب علوم دینی در شهر اصفهان که تاریخ این مجموعه، به دوره صفویه و رسمی شدن مذهب تشیع در ایران بازمی‌گردد. این حوزه از هنگام تاسیس آن به دست محقق کرکی و تقویت آن بوسیله مولا عبدالله تستری و تداوم آن توسط چهره‌هایی همانند: شیخ بهایی، میرداماد، ملاصدرا و غیره همواره به آموزش اخلاقی حوزویان توجه داشته و درس‌های اخلاقی در این حوزه از اهمیت و جایگاه ویژه برخوردار بوده است. ۱ - پیشینه اخلاقی حوزه علمیه اصفهانبا نگاهی به گذشته در می‌یابیم که اصفهان همواره مرکز تلاش و حرکت‌های علمی و مذهبی بوده و مدارس علمی و شخصیت‌های فرهنگی آن دیار -که برخی از آنان در فنون گوناگون در خشیده‌اند- بسیار بوده‌اند و هر یک سندی زنده و گویا بر عظمت و گسترش علمی حوزه آن شهر می‌باشند. این حوزه از هنگام تاسیس آن به دست محقق کرکی و تقویت آن بوسیله مولا عبدالله تستری و تداوم آن توسط چهره‌هایی همانند: شیخ بهایی، میرداماد، ملاصدرا، مجلسی اول و دوم، آخوند کاشی، آقا رحیم، ارباب قشقائی، میرزا علی شیرازی، شهید مدرس و غیره همواره و هم‌پای فراگیری علوم و فنون مختلف به آموزش اخلاقی حوزویان توجه داشته و درس‌های اخلاقی در این حوزه نیز از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار بوده است. ۲ - دروس اخلاقی حوزه اصفهانچنانکه نوشته‌اند: «پس از اولین جلسه‌ای که ملاصدرا در درس میرداماد شرکت جسته بود، میرداماد وی را با خود به کناری برد و گفت: ای محمد من امروز گفتم کسی‌که می‌خواهد حکمت را تحصیل کند باید حکمت عملی را تعقیب کند و اینک به تو می‌گویم که حکمت عملی در درجه اول دو چیز است: یکی به انجام رسانیدن تمام واجبات دین اسلام و دوم پرهیز از هر چیزی که نفس بوالهوس برای خودش می‌طلبد.» [۱]
مختاری، رضا، سیمای فرزانگان ج۳، ص۳۷.
بنابراین درس اخلاق در حوزه اصفهان به شیوه دیگر حوزه‌ها معمول بوده است.۲.۱ - ملا محمد کاشیمرحوم آقا نجفی می‌نویسد: «ملا محمد کاشی که در اصفهان نزد او منظومه را می‌خواندیم بسیار محقق و ملا بود و خوب درس می‌گفت. با این که معروف و مجتهد در معقول و ریاضی بود بسیار مقدس و متدین و ریاضت‌کش بود و همیشه پیش از درس به‌قدر یک ربع ساعت موعظه و نصیحت می‌نمود که خیلی موثر و اقع می‌شد به طوری‌که مصمم می‌شدیم بالکل از دنیا و مافیها صرف‌نظر کرده متوجه آخرت گردیم.» [۲]
آقا نجفی قوچانی، سیاحت شرق، ص۱۸۸-۳۳.
۲.۲ - سیدابوالقاسم دهکردیهمچنین در شرح حال آیت‌الله سید ابوالقاسم دهکردی که از مدرسان بنام حوزه اصفهان بوده است و در حوزه نجف از محضر مرحوم میرزا حبیب الله رشتی سود می‌جسته است، نوشته‌اند که پس از مراجعت به حوزه اصفهان در مدرسه صدر مشغول به تدریس شد و همراه آن مجالس وعظ و ارشاد و اخلاق تشکیل داد که خاص و عام از محضرش کسب فضیلت و معنویت می‌کردند. [۳]
آقا بزرگ تهرانی، نقباءالبشر.
۲.۳ - میرزا علی شیرازییکی از حوزه‌های درسی اخلاق که مورد توجه همگان بوده و در اصفهان از پرشورترین و با معنی‌ترین محافل و مجالس پنددهی به شمار می‌آمده حوزه درسی اخلاق مرحوم آقا میرزا علی شیرازی بوده است که در توصیف درس و شیوه تربیتی اخلاقی این مرد بزرگ استاد شهید مطهری این‌گونه می‌نویسد: ادیب محقق، حکیم و فقیه بزرگوار، طبیب عالی‌قدر مرحوم آقای حاج میرزا علی شیرازی اصفهانی (قدس‌سره) راستی مرد حق و حقیقت بود با همه مقامات علمی و شخصیت اجتماعی احساس وظیفه نسبت به ارشاد و هدایت جامعه و عشق سوزان به حضرت اباعبدالله الحسین (علیه‌السّلام) موجب شده بود که منبر برود و موعظه کند. مواعظ و اندرزهایش چون از جان برون می‌آمد لاجرم بر دل می‌نشست هر و قت به قم می‌آمد علماء طراز اول مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی به اصرار از او می‌خواستند که منبر برود و موعظه نماید منبرش بیش از آن که (قال) باشد (حال) بود. [۴]
مطهری، مرتضی، سیری در نهج البلاغه، مقدمه یازده.
۲.۴ - آیت‌الله شهید مدرسدر ادامه بررسی آموزش‌های اخلاقی در حوزه اصفهان به درس اخلاق شخصیتی بر می‌خوریم که دین را با سیاست، علم را با عمل و اندیشه را با اخلاق پیوند داده و افرادی همچون آقا میرزا علی شیرازی در محضر او کسب کمال و معنویت می‌کرده و خوشه‌چین خرمن فیض او بوده‌اند. آری آن مرد بزرگ مرحوم آیت‌الله شهید مدرس (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) است که در حوزه اصفهان پس از مراجعت از عتبات مشغول تدریس معارف و احکام الهی شد و همراه با آن به تدریس اخلاق که متن آن نهج‌البلاغه بود پرداخت. چنانکه مرحوم آقا میرزاعلی شیرازی می‌گوید: «مدرس بعد از مراجعت از نجف به اصفهان پنجشنبه‌ها درس اخلاق می‌گفت و درس اخلاق او نهج البلاغه بود. من یک روز به درس ایشان رفتم سفارش می‌کردند: آقا شخصیت به اخلاق انسانی است. پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق.» و بالاترین کتاب اخلاق نهج‌البلاغه است. بخوانید و به دیگران نیز یاد دهید.» [۵]
مجله حوزه، شماره۲۲، ص۵.
۳ - پانویس
۴ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حوزه علمیه اصفهان (اخلاق)»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱/۲۱. |